از دخالت ناشیانه در تعلیم و تربیت بر حذر باشید .این جمله نشان می دهد که تعلیم و تربیت کار بسیار دشواری است .
امام سجاد (علیه السلام ) امام معصوم می فرماید : خداوندا ، مرا در تربیت فرزندم یاری فرما کانت هم یک فیلسوف بزرگ است می گوید : دو کار بسیار مشکل است یکی هنر مملکت داری ، حکومت کردن و دیگری هنر تعلیم و تربیت .
قدیمی ها کمتر دخالت می کردند من خودم یادم هست کلاس پنجم ابتدایی بودم به مادرم گفتم پاسخ این سئوال چیه ؟ به من گفت خودت بهتر می دانی تو دیگر آدم با سوادی هستی ! در صورتی که امروزه اگر یک دانش آموزی از معلمش سئوال بپرسد معلم به تمام جزئیات سئوال پاسخ می دهند به طوری که دانش آموز را خسته می کنند در حالیکه خلاقیت می گوید که ، گاهی اوقات در مقابل سئوال دانش آموز به او بگوییم خودت در مورد این سئوال چه فکری می کنی ؟چند سال گذشته اکثر رتبه های برتر کنکور از شهرستانها می باشند در حالیکه در تهران برنامه ها قوی تر و هزینه ها هم بیشتر است چرا اینطور است ؟ چون کسی که خودش بخواهد به مطلب برسد و رسید فراموش نمی کند !!
جان دیویی یکی از بزرگترین فیلسوفان تعلیم و تربیت در کانادا و آمریکا است می گوید : پاسخ صریح صحیح و مستقیم بزرگترین دشمن تفکر است در تهران هم مناطق پایین تر نتایج بهتری می گیرند در مناطق شمالی تهران که خودم در سالهای اخیر در آن مناطق خدمت می کنم با وجود هزینه های زیادی که خانواده ها متحمل می شوند ولی دانش آموزان نتایج خوبی نمی گیرند !
من توصیه ام به آن دسته از دانش آموزانی که مدرسه را تغییر می دهند و دبیرهای متعددی می گیرند این است که به جای این کار باید خودت را تغییر بدهی! یادگیری تزریقی نیست حالا که تعلیم و تربیت کار دشواری است آیا برای تعلیم و تربیت فرزندان برنامه داریم خوب فکر می کنیم؟ قدیم ها می شد در تعلیم و تربیت دخالت نکنیم چون سبک زندگی مثل امروز نبود محیط بزرگتر بود عمه ، عمو ، دایی و ..... کتارمان بودند اگر من از پدرم الگو گیری نمی کردم از عمو ، از دایی الگو گیری می کردم اما امروز بچه در فضای محدود آپارتمان زندگی می کند الگو هم که ندارد پس پدر و مادر باید بهترین متخصصین تعلیم و تربیت باشند تا بتوانند فرزندشان را تربیت کنند نیاز به تحصیلات دانشگاهی هم نیست نیاز به صبوری و متانت است . پیامبر اسلام فرمودند : 7 سال اول سیادت است ولی متاسفانه در پیش دبستانی های ما آنقدر آموزش می دهند و فشار به بچه وارد می کنند که وقتی وارد دبستان می شود معلم کلاس اول نمی داند چه چیزی را باید آموزش بدهد در حالی که قبل از دبستان بچه باید فقط بازی بکند در حالیکه در دنیای غرب دقیقاً به این حدیث پیامبر عمل می کنند .
همینطور که فرزندمان بزرگتر می شود ما هم باید تغییر کنیم نمی توانیم با یک شیوه ی ثابت در همه دوره های سنی فرزندمان در تربیت درست عمل کنیم .
در روایت داریم معرفه النفس انفع المعارف پیام من این است که بچه ها باید خودشان را بشناسند سازمان بهداشت جهانی گفته دوره تعلیم و تربیت واقعی دانش آموز باید ده مهارت را بیاموزد : اولین مهارت .
گاهی به من مراجعه می کنند و از من برنامه می خواهند ما قبل از اینکه به دانش آموز برنامه بدهیم باید مشکل را بسنجیم باید بدانیم مشکل دانش آموز برنامه ریزی است ؟ یا اینکه چیزدیگری است دانش آموز هدف ندارد هدفمند نیست انگیزه ندارد از ما برنامه می خواهد لذا قدم اول هدفمندی است گام بعدی برنامه است اگر مشکل را خوب تشخص بدهیم می توانیم خوب درمان کنیم !
ما سال گذشته در کلینیک تخصصی تست سال اول را تحلیل کردیم دیدیم بچه های ما وقتی با استرس یا هیجان مواجه می شوند سه راه وجود دارد یک راه اجتنابی یعنی از وضع موجود فرار کردن ، یک راه هیجانی است یعنی زد و خورد کردن و راه دیگری حل مسئله است آموزه های دینی ما به حل مسئله عنایت دارد اکثر بچه های تهران اجتنابی بودند از مشکلات فاصله می گیرند ، گاهی فرزند ما مشکل درسی ندارد ریشه مشکل جای دیگری است اگر آن مشکل حل شود مشکل درسی هم حل می شود ! هولتن یکی از متخصصان در سال 2000 اعلام کرد بچه قبل از اینکه خانه را ترک کند باید 6 مهارت داشته باشد مهارت پخت و پز ، مهارت شستن ، مهارت خرج کردن ، مهارت خرید ، این مهارت هایی هستند که قبل از رفتن به مدرسه می باشد چون دو سال اول زندگی دو سال اعتماد به نفس است دوسال دوم ، دو سال استقلال است اما یک استقلالی هم داریم که مربوط به سن فرزندان شما است دراین استقلال بیشتر تابع گروه همسال اش است . اگر می خواهیم در تعلیم و تربیت موفق تر باشیم باید حساسیت مان را بیشتر کنیم در یکی از مدارس برای سخنرانی رفته بودم یکی از بچه ها گفت به ما بگو کدام رشته برویم پولسازتر است ؟ گفتم این بستگی به شخصیت دارد ، بستگی به توانایی فرد دارد هر کسی را بهر کاری ساختند پیامبر (ص) می فرمایند: همه کار و کوشش کنید اما افراد کاری را به آسانی انجام می دهند که برای آن ساخته شده اند ناپلئون می گویئد: غیر اخلاقی ترین عمل آن است که انسان انجام شغلی را بر عهده بگیردکه از پس آن برنمی آید !!.
مایک فیشر می گوید : ورزشکار موفق هنگام تمرین به گونه ای تمرین می کند که انگار در میدان مسابقه واقعی است متاسفانه بچه های ما آستانه تحمل شان بسیار کم شده است هم در تحصیل و هم در زندگی از بس که لقمه آماده دادیم در اروپا می گویند دبیر خوب دبیری است که انگیزه بدهد و بعد هدایت کند اما در کشور ما دبیر خوب از نظر دانش آموزان کسی است که به طور صریح و به سرعت پاسخ سئوالات را با ریزترین نکته ها بیان کند در حالیکه معلم نباید پاسخ بدهد دانش آموز باید بجنگد و پاسخ را پیدا کند .
وقتی که تلاش کرد و نتوانست به جواب برسد و ناامید شد قبل ازاینکه به هم بریزد باید کمک اش کرد و راهنمایی کرد !!
روزی از فرمانروایی پرسیدند ؟ تو که پینه دوز بیشتر نبودی چه طور شد به فرمانروایی رسیدی ؟ گفت من پنبه دوز خوبی بودم !! اکثر آدم های موفق ، افرادی بودند با هوش متوسط رو به پایین !! پشتکار بسیار مهم است .
هماهنگی عاملان تربیتی ، پدر و مادر خیلی مهم است من معتقدم وقتی مدرسه و خانواده با هم حرکت می کنند جهش علمی بیشتر اتفاق می افتد ، بدون شک دانش آموز هم موفق خواهد بود !
سه چیز در زندگی خیلی مهم است :
مشورت ادراک و هوشیاری دهد عقل هامر عقل را یاری دهد
البته در مقایسه کردن ها باید تفاوت های فردی راتوجه داشته باشیم . مولانا می گوید :
خلق را تقلید شان برباد داد ای دو صد لعنت بر این تقلید باد
متاسفانه بعضی از والدین وقتی بچه ها به سن بلوغ می رسند فرزند را رها می کنند در حالیکه روانشناسان می گویند : دراین سن وظیفه مدار قوی و رابطه مدار قوی باید باشد ما در سن بلوغ ، بطور کلی رها می کنیم یا اینقدر نصیحت می کنیم که فرزند زده می شود می گوید یک موقعی به منزل برویم که پدرم خواب باشد یا وقتی که پدرم آمد من خواب باشم که هم دیگر را نبینم !!
آیا نصیحت خوب نیست ؟ چرا کوتاه و مختصر یا گاهی اوقات در قالب یک نامه باشد خوبی هایش را اول بنویسید وسط اش هم خواسته های خودت را هم بیان کن ای کاش .... آخرش هم من خیلی دوستت دارم !! چون احتمال اینکه فرد نامه را تا آخر بخواند خیلی زیاد است ! پس اولین مهارت خود آگاهی دیگر اینکه کار خوب با برنامه دو نفر دانش آموز هدف مشترک دارند اما یکی باید دو ساعت مطالعه کند اما دیگری به دلایلی باید سه ساعت مطالعه کند مثلاً ممکن سرعت مطالعه دو نفر با هم متفاوت باشد افراد وقتی هدف دارند انگیزه دارند خود دانش آموز می گوید هدف دارم اما در برنامه ریزی مشکل دارم من می خواهم در دنیا مطرح شوم ! باید چه کار کنم ؟ اول باید در ایران مطرح شوی در ایران 10 نفر رتبه اول کنکور چه کار می کند ؟! برنامه مطالعاتی آنها اینطور می باشد ! آیا باهوش ترند ؟ وقتی هدف باشد انگیزه هم وجود دارد وقتی انگیزه باشد اعتماد به نفس وجود خواهد داشت ! تجربه ی من نشان می دهد دانش آموزی خودش آمد به دنبال برنامه نتیجه گرفت و موفق شد ! کسی که مشاور به دنبال اش برود معمولاً موفق نیست ! یادگیری از دیدگاه (( ازوبل )) این است که فرد بتواند داده ها را عملیاتی کند آیا همه می توانند داده ها را عملیاتی کنند ؟ شخصی که می خواهد به دانش آموز برنامه بدهد باید فرد و توانمندی های او را بشناسد یک دانشجوی رتبه ی بالای کنکور که در بعضی از مراکز مشاوره ای برای بعضی از دانش آموزان برنامه می دهند با توجه به توانمندی خودشان برنامه می دهند چون خودشان را می بیند !!
در برنامه ریزی دو نکته را باید توجه کنیم :
اول طرح ( یعنی می خواهم چه کار کنم ) درس امروز همان روز بخواند و فردا مرور کند .
دیگر برنامه اجرایی : از لحظه ی شروع به کار را یادداشت می کند ریاضی ، علوم ..... همه ما روزی که کارمان را خوب انجام دادیم به هدف هایمان رسیدیم و حتی در آینه خودمان را زیباتر می بینیم طرح کار را مشخص کن اما خیلی سنگین نباشد در تابستان مشاوری به دانش آموز علامه حلی 16 ساعت طرح مطالعاتی داده بود !! چرا ؟ آیا واقعاً تاثیر گذار است این فرد نباید زندگی کند ؟اتفاقاً ذهن انسان خود بخود طبقه بندی می کند کارشناسان هر 45 تا 55 قیقه فعالیت 10 تا 15 دقیقه استراحت لازم است بچه ها چه قدر آب می نوشند ؟ چه قدر به تغذیه شان اهمیت می دهیم چه قدر به خودشن اعتماد دارند ؟ چه کار کنیم که ذهن خلاقی داشته باشند ؟ به حافظه باید اعتماد کرد ! اینکه می گوییم از 30 سال به بعد دیگر چیزی نمی توان یاد گرفت به فرزندمان حتی به شوخی هم نباید بگوییم تو چیزی نمی شوی ! از حافظه باید زیاد کار کشید تحقیقات نشان داده که هر چه قدر از حافظه بیشتر کار بکشیم آلزایمر دیرتر به سراغ انسان می آید .
کتابی ست به نام ( تسلط نفس با تلقین هوشیارانه ) ترجمه ی آقای دکتر رضا جمالیان تلقین ما کم است اگر تلقین هم می کنیم به جای اینکه مثبت باشد منفی است دکتر امیل کوهه می گوید : هر روز صبح که از خواب بیداری می شوی قبل از اینکه بستر را ترک کنی بگو، من هر روز در هر زمینه ای بهترو بهتر می شوم شب هم که به بستر صبح روی همین ذکر هایی که در آموزه های دینی ما آمده است منهای ثواب آنها می دانید چه قدر تاثیرگذار است .
من معتقدم بچه ها حتی سال دوم حتی اگر کنکور هم در کشور ما حذف شود ! هر فصلی را که خواندند بعد از حل تمرین و جان کلام را گرفتند حتماً4روز بعد یک کتاب طبقه بندی شده تست های کنکورسراسری را تهیه کنند و تست های مربوط به آن فصل را انجام دهند آنچه که صحیح زدند، از کنار آن بگذرند آنچه که غلط است نت اش رابنویسند که این نت مال خودشان :باشد من خودم در دوره لیسانس این کار را کردم با وجود اینکه در دوره دبیرستان با تجدید قبول می شدم اما در دانشگاه شهید بهشتی 5/3 ساله دوره کارشناسی را گذراندم و رتبه ی 3 کارشناسی ارشد کشور شدم ولی دانش آموزی که به دنبال این باشد که دبیر کوتاه ترین راه پاسخ به سئوال و نکته ها را به او بیاموزد خیلی موفق نیست .دبیری که تلفیقی کار می کند یعنی به همراه دروس پیش دانشگاهی پایه هم کاری می کند خیلی خوب است ولی خود دانش آموز هم باید یک برنامه داشته باشد من همیشه به بچه ها این تذکر را می دهم پیش دانشگاهی چون سر فصل های جدید دارد 60% وقت را به درس پیش دانشگاهی و دروس پایه را هم دسته بندی کن مثلاً از مهر تا دی سال دوم را بخوانیم بعد سوم را بخوانم هر فصل راهم می خواند کتاب طبقه بندی که گفتم تهیه و تست های مربوط به دروس راتمرین کند در یک جلسه ای با یکی از رتبه های برتر کنکور بودم از او سئوال کردم عامل موفقیت توچه بوده است ؟ گفت : به غیر از توکل به خدا وحمایت پدر و مادر هر چه می خواندم با خودم می گفتم از این درس چه سئوالی در کنکور ممکن است مطرح شود ؟ یعنی خودش در فکر سئوال کنکور از این مبحث بود !! ولی بعضی از بچه ها از دبیر می خواهند نکته ها را بگوید و همیشه از دبیر کوتاهترین راه رسیدن به پاسخ را می خواهند !! پس در برنامه ریزی باید طرح رامشخص کند و آن طرح را عملیاتی کند و شب هم طرح و برنامه اجرایی را باز بینی کند و بینید چه قدر از آن طرح عملیاتی و اجرایی شده است و واقع بینانه به این موارد توجه داشته باشد .
اگر بهترین برنامه را بدهیم ولی اجرایی نشود فایده ای ندارد بعد از تو کل به خداوند ، هدفمندی و انگیزه و اعتماد به نفس گام دوم برنامه ریزی و گام سوم پشتکار است . از لرد بارون پرسیدند ؛ عوامل موفقیت فرد چیست ؟ گفت : اول پشتکار دوم پشتکار سوم پشتکار گفتند چرا دسته بندی کردید ؟ گفت اگر دسته بندی نکرده بودم قدر پشتکار را نمی دانستید . موفقیت از پیشتکار است نه از بهره هوشی من معتقدم بچه ها واقعاً روزی که مدرسه می روند روزی حداقل سه ساعت مطالعه کنند روزی که مدرسه ندارند حداقل چهار ساعت مطالعه کنند اگر پیش دانشگاهی درس می خواند و هدف اش رتبه زیر هزار باشد که باید خیلی بیشتر مطالعه کند !!
اتفاقاً درسی را دوست نداری و از آن متنفری را باید بیشتر وقت بگذارید مثلاً پنجشنبه ها که مدرسه تعطیل است و فکرتان هم آزادتر است باید وقت بیشتری برای درس مشکل تر صرف بکنیم !چهارم ، باید از اوضاع استرس زا دوری کنید و استرس را مدیریت کنید پنجم ، شیوه صحیح مطالعه و تمرکز حواس ، متاسفانه خیلی از همکاران شیوه صحیح مطالعه را نمی دانند چگونه بچه ها شیوه صحیح مطالعه را بدانند ؟!
مثلاً یکی از شیوه ها این است که فرانسیس رابینسون استاد دانشگاه اوهایو گفته : اول یک کتاب را به صورت روان بخوان ممکن یک پاراگراف در صفحه کتاب آمده است که درک آن کمی مشکل باشد اما در چند صفحه جلوتر مطلبی آمده است که این پاراگراف بیشتر توضیح داده است تلفیق مطالب این دو صفحه باعث یادگیری عمیق تر می شود باید به سه ( R ( توجه کنیم اول Read خواندن دوم Resite تکرار، تشخیص مطلب سوم دوره کردنReview قبل از اینکه وارد کلاس شوی مرور کن پیش مطالعه تا هنگام درس تمرکزت بیشتر شود اخیراً می گویند اولین اصل یادگیری آمادگی است بچه باید آماده باشد بخواهد که یادبگیرد تغذیه خوب ، خواب خوب داشته باشد بچه هایی که ذهن شان را با دیدن بیش از حد تلویزیون و رایانه خسته کردند و و در گیر کردند نمی توانند یادبگیرند چرا می گویند کودکان بهتر می آموزند ؟ چون مشغولیات فکری اش خیلی کمتر است و اشتغالات فکری بزرگترها را ندارند والا از بزرگتر ها با هوش تر که نیستند .
بالاخره تحقیقات نشان می دهد : موانع اصلی یادگیری و افت تحصیلی .
خانواده های موفق که بچه های خوب تربیت کردند چه ویژگی هایی داشتند ؟!
چه خانواده هایی خاموشی تلویزیون دارند ؟ چه خانواده هایی به خاطر بچه ها مطالعه را شروع کردند ولی بعد از مدتی به مطالعه علاقمند شدند ؟
